واکسن کرناپسین ایرانی همتراز نوبل پزشکی 2023

این جایزه به طور مشترک در حیطه پزشکی و فیزیولوژی به «کاتالین کاریکو» مجارستانی-آمریکایی و «درو وایسمن» آمریکایی اهدا شد. یافته های این دو دانشمند منجر به توسعه فناوری واکسن ام‌آر‌ان‌ای (mRNA) شد. دو واکسن فایزر و مدرنا برای غلبه بر بیماری کووید-۱۹ بر پایه فناوری‌های نوین در طی دو سال گذشته تولید و به بازار جهانی عرضه گردید.

محققان دهه‌هاست که روی واکسن‌های mRNA مطالعه و کار می‌کنند و از این فناوری برای ساخت برخی از واکسن‌های COVID-19 استفاده می‌کنند. واکسن‌های mRNA پروتئینی تولید می‌کنند تا پاسخ ایمنی را تحریک کنند. واکسن‌های mRNA در مقایسه با انواع دیگر واکسن‌ها مزایای متعددی دارند، از جمله زمان ساخت کوتاه‌تر و به دلیل اینکه حاوی ویروس زنده نیستند، خطر ایجاد بیماری در فردی که واکسینه می‌شود وجود ندارد.

به علاوه، فناوری واکسن mRNA نیز به عنوان درمانی برای سرطان در حال آزمایش است. سلول‌های سرطانی تکه‌های منحصر به فردی از پروتئین را ایجاد می‌کنند که در سلول‌های سالم یافت نمی‌شوند. واکسنی که آن قطعات تولید می‌شود می‌تواند سیستم ایمنی بدن را برای حمله به آن سلول ها آموزش دهد.

پیشتر نسخه ایرانی این محصول با تکیه بر دانش بومی در سال 1400 با نام تجاری کرناپسین تولید شد. شرکت دانش بنیان رناپ موفق به تولید واکسن کووید 19 بر پایه فناوری mRNA مشابه با نمونه خارجی خود بود. دکتر محمدرضا صالحی، متخصص بیماری‌های عفونی در مورد این واکسن تصریح کرد:

خوشبختانه بعد از اتمام فاز حیوانی واکسن mRNA نتایج آن به سازمان غذا و دارو ارائه شد و مشخص شد که این واکسن ایمنی بالایی در مدل‌های مطالعه ایجاد کرده و ضرری ندارد. پس از گذراندن این مراحل، مجوز ورود به فاز انسانی این واکسن صادر شد.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری نیز با بیان اینکه تا قبل از ارائه این روش، واکسن‌های بازار بر مبتنی بر روش‌های ویروس‌های کشته یا ضعیف شده بود از ایمنی بالاتر این نوع از واکسن‌ها استقبال کرد.

با پیشرفت دانش بیوتکنولوژی نجات جان میلیون‌ها نفر و در پی آن امید به زندگی افراد افزایش می‌یابد. بیماری‌های شدید و بحران‌های جامعه نیز حین همه‌گیری کنترل پذیرتر خواهد شد. بنابراین، آینده واکسن‌های mRNA بسیار روشن است. داده‌های بالینی و منابع ارائه‌شده توسط شرکت‌های دانش بنیان ایرانی و سایر موسسات به طور قابل‌توجهی بر تحقیقات پایه در درمان‌های مبتنی بر mRNA اثرگذاشته و آن را تقویت می‌کند.

لازم به ذکر است که همزمان با این فعالیت‌ها، زیرساخت تولید واکسن‌های سرطان با این فناوری در مجموعه رِناپ فراهم شده است و  امید داریم تا باری دیگر دانشمندان و فناوران مجموعه رِناپ محصولی نوین پایه‌گذاری کنند.